Blog Het lokaal bestuur is wel degelijk van belang
Met de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart voor de deur is het lokaal bestuur nogal eens in het nieuws. Een terechte zaak, want de raadsverkiezingen zijn van grote betekenis. Het ene verkiezingsdebat volgt het andere op. En door middel van legio online stemhulpen wordt de kiezer aan de hand van stellingen gekoppeld aan de partij die op basis van de gegeven antwoorden het best bij hem of haar past. De toegenomen aandacht voor de gemeentepolitiek is vaak echter niet blijvend van aard en neemt gedurende een vier jaar durende raadsperiode af. Jammer en onterecht, want het lokaal bestuur doet ertoe!
De gemiddelde inwonersgrootte van Nederlandse gemeenten neemt al jaren toe en ligt momenteel rond de 45.000 inwoners per gemeente. Bezien vanuit Europees perspectief voert Nederland de top aan qua gemeentegroottes en moeten we het alleen afleggen tegen de Denen. Inherent aan deze ontwikkeling is het aantal Nederlandse gemeenten al jaren dalende. Telde Nederland in 1981 nog 809 gemeenten, anno 2018 is dat aantal meer dan gehalveerd.
Naast een stijgend inwoneraantal is ook het belang van gemeenten de laatste jaren alleen maar groter geworden. De kabinetten Balkenende I en II belegden de Wet werk en bijstand en de Wet maatschappelijke ondersteuning op lokaal niveau. Vanaf 2015 kwamen daar de decentralisaties van de Jeugdwet, Participatiewet en de verdere lokale uitvoering van de Wmo bij. Aan de ene kant vanuit de maatwerkgedachte. Gemeenten staan als bestuurslaag het dichtst bij de inwoner en een ambtenaar uit Doetinchem is beter ingevoerd in de lokale behoeften dan een collega uit Den Haag. Aan de andere kant is gebleken dat deze taken ook met gekorte budgetten, incidenten daargelaten, prima uitgevoerd kunnen worden. Een bezuinigingstaakstelling dus.
Belangrijk is wel dat de krachtige positie van het lokaal bestuur gehandhaafd blijft. Twee gevaren liggen op de loer. Allereerst mogen gemeenten nimmer verworden tot een uitvoeringsloket van het Rijk. Zij moeten een behoorlijke beleidsvrijheid ontvangen om de taken naar eigen inzicht in te kunnen vullen. Daarnaast speelt het gevaar dat gemeenten haar autonomie verliezen in allerhande samenwerkingsverbanden. Directe sturingsrelaties op democratisch gekozen organen moet daarom worden gewaarborgd. De gemeenteraad blijft het hoogste orgaan.
In gemeenteland gaan grote bedragen om en worden vergaande besluiten genomen. Actieve betrokkenheid van burgers en goed functionerende lokale (onderzoeks)journalistiek als waakhond van de lokale democratie zijn daarom niet alleen ten tijde van de verkiezingen, maar permanent noodzakelijk.
